Nieuws

Overheid blijft belangrijk voor venture capital

Het Financieele Dagblad stelt op 25 april[1]dat startups tegenwoordig ‘makkelijk zélf aan geld komen’ en dat de overheid daarvoor niet meer nodig is. Dát startups en scaleups nu meer risicokapitaal kunnen ophalen is het resultaat van (decennialang) succesvol overheidsbeleid. Plotselinge wijzigingen aanbrengen of zelfs stoppen zou desastreus zijn voor het Nederlandse startupklimaat.

De auteurs (Hella Hueck en Jan Fred van Wijnen) halen een recent artikel uit ESB aan waarin een aantal observaties worden gedaan over de grote rol van de overheid in de risicokapitaalmarkt en de diversiteit van het Nederlandse beleid.

Het overheidsbeleid is er op gericht een goed werkend ecosysteem van venture capitalists te bouwen zodat zij voldoende risicokapitaal kunnen verstrekken aan ondernemingen. Zo’n ecosysteem komt nergens ter wereld zomaar tot stand, ook niet in de V.S. waar daarom al sinds de jaren 50 een uitgebreid federaal steunprogramma bestaat, maar moet aangejaagd en onderhouden worden.

Sinds 2007 is de overheid ‘cornerstone’ belegger in gemiddeld 25% van de nieuw geworven VC-fondsen in Nederland. Het Europese gemiddelde aan overheidsinterventie in de VC-markt is 43%[2]. Het kapitaal dat door Nederlandse VCs jaarlijks wordt geworven is enorm gegroeid. Was eerder €300 miljoen per jaar de norm, nu is dat geregeld meer dan €1,5 miljard. Het percentage overheidsgeld blijft daarbij opvallend constant. Beleggers zoals vermogende families en oud-ondernemers, bedrijven, maar ook in toenemende mate pensioenfondsen en verzekeraars, leggen de rest van het geld bij. De overheid is dus bijzonder succesvol geweest in het mobiliseren van privaat kapitaal voor de risicokapitaalmarkt.

Inmiddels wordt in Nederland jaarlijks in honderden startups en scale-ups geïnvesteerd, en behoren we bijvoorbeeld op het gebied van life sciences tot de top van Europa. Toch zijn er nog segmenten waar te weinig risicokapitaal naar toe gaat: daar ‘faalt de markt’. Een klein aantal grote investeringen in Messagebird, Mosa Meat en CodeSandbox doet daar niet aan af. Problemen zijn het duidelijkst in de vroege fase voordat bedrijven hun product naar de markt kunnen brengen en in kapitaalintensieve sectoren. Of dat nu medische technologie, biotech, AI, energietransitie, deeptech of hardware is, is lastig vast te stellen zoals de waaier aan meningen in het FD-artikel laat zien.

Daarom is het ook zo belangrijk dat gespecialiseerde investeerders die keuzes maken en de overheid met generieke maatregelen voor de vroege fase c.q. kapitaalintensieve segmenten ondersteunt. Het is van belang dat deze maatregelen specifiek inspelen op venture capital, business angels en leningverschaffers, die elk een deel van de oplossing bieden. Daarnaast is het goed dat er verschillende regelingen zijn voor ondernemers met regionale, nationale en internationale ambities. Zo bouw je een goed ecosysteem.

De overheid wil ook sturend optreden wat betreft bijvoorbeeld de aandacht voor duurzaamheid, circulariteit en ongelijkheid. Door selectie op bijvoorbeeld management teams, sectorkennis en interne processen kan de overheid een bepaald deel van de VCs extra ondersteunen en hen meer kapitaal laten aantrekken. We praten dan niet meer van marktfalen maar van aanjagen.

Moet dan alles blijven zoals het is? Nee, meebewegen moet. Drie punten zijn hierbij van belang. Ten eerste moet de overheid zich blijven richten op het aanjagen, niet op het maken van rendement. Prachtig als door spreiding van risico’s en hulp aan groei en professionalisering van fondsmanagers een aantal overheidsinitiatieven (gedeeltelijk) revolverend is. Geld dat terugstroomt kan dan opnieuw ingezet worden. Maar als meerdere marktpartijen bereid zijn te investeren, dan moet de overheid een stap terug doen. Ten tweede, als de overheid zich kan terugtrekken, dan is een geleidelijke beweging cruciaal. Beleggers die vertrouwen op de selectie en monitoring van een overheidsfonds kunnen gemakkelijk afhaken als de overheid plotsklaps niet meer meedoet. Ten derde moet een ecosysteem van durfkapitaal conjuncturele schommelingen kunnen overleven. Als het economisch tij keert moeten families en vermogende particulieren, die momenteel vanuit binnen- en buitenland beleggen in onze VC-fondsen, vaak een stap terug doen. Daarom is het beter om budgetten voor overheidsmaatregelen tijdelijk terug te brengen dan goed werkende regelingen en ervaren uitvoeringsorganisaties af te schaffen.

Het devies voor de overheid is dan ook: blijf je richten op aanjagen in plaats van op rendement, voer generiek beleid met oog voor diverse typen risicokapitaal, pas beleid geleidelijk aan als de markt het zelf kan en houdt rekening met conjuncturele schommelingen.

Tjarda Molenaar
directeur Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen